با انتشار DSM-5 در سال 2013 اختلال وسواس فكري عملي (OCD) به عنوان تشخيصي جدا از اختلالات اضطراب طبقه­‌بندي شد. بخش تشخيصي جديد شامل زيرمجموعه‌­اي از اختلالات مرتبط مانند اختلال Body Dismorphic disorder، Hoarding disorder، Trichotillomania، Excoriation disorder و بسياري ديگر از وضعيت­‌هاي مرتبط با OCD شد. OCD همچنين در ICD10 به عنوان اختلالي جدا و دسته­‌بندي منحصر به فرد قرار گرفته است.

با توجه به تعاريف DSM5، OCD با تشريفات رفتاري (Behavioral Rituals) و ذهني توصيف مي‌­شود كه به عنوان تلاشي براي اجتناب يا پوشاندن ترس از فكر يا تصوير يا تكانه خاصي توسط فرد مورد استفاده قرار مي­‌گيرند. معمولا افراد مبتلا به اين اختلال، تحت تاثير اضطراب فزاينده‌­اي در مواجهه با مسائل روزمره زندگي قرار مي­‌گيرند و براي دوري از اين اضطراب و كاهش آن، به اعمال ذهني يا رفتاري روي مي‌­آورند كه تكراري بوده و با مراسم خاصي پياده مي­‌شوند. به دليل تكراري بودن اين افكار و تصاوير و پيامدهاي ناخواسته و اجباري پس از آن، عموما اين مسئله اختلال زيادي در كاركرد و زندگي روزمره افراد مبتلا به وجود مي‌­آورد.

اختلال BDD (Body Dysmorphic Disorder) يكي از مواردي است كه شباهات زيادي با OCD دارد. با توجه به اهميت تصوير بدني و نارضايتي از بدن، تحقيقاتي بر روي استفاده از واقعيت مجازي (VR) براي درمان افرادي كه مبتلا به اخلال BDD بودند انجام شد. در هسته اين بيماري، فرد بيش از حد نقصي خيالي در ظاهر خود را تصور مي­كند و باور دارد كه به شكلي غيرعادي زشت، غيرجذاب و يا ناقص‌­الخلقه است. هر بخشي از بدن مي­تواند منبع اين اشتغال ذهني آسيب­‌زا باشد، مثل تصور نامتقارن بودن بخش­‌هايي از بدن. چنين افرادي در صورت مواجه با چنين اشتغالات ذهني آزاردهنده‌­اي، درست مانند مواردي كه از OCD رنج مي­برند سعي مي­‌كنند با انجام دادن رفتارهاي زمان‌بر و تكراري مانند چك كردن در آينه اضطراب خود را كاهش دهند.

اولين تلاش­ها براي استفاده از تكنولوژي براي درمان OCD در اواخر سال­هاي 1980 توسط بائر و همكاران (Baer, L., Minichiello, W. E., & Jenike, M. A. (1987).) در دهه 80 ميلادي انجام شد. اين گروه برنامه‌­اي كامپيوتري راطراحي كرد كه به بيماران كمك مي­‌كرد به درمان رفتاري خود پايبند مانده و از تشريفات و مراسم چك كردن خود بكاهند. اين برنامه‌­ها نسخه­‌هاي توسعه يافته و متفاوت ديگري را در طول سال‌­ها در كنار خود توليد كردند. ابزارهاي بر پايه فناوري كامپيوتري به عنوان روش­‌هاي كارآمد در درمان OCD خود را نشان داده‌­اند.

تحقيقات در رابطه با كاربردهاي VR در درمان OCD در سال‌هاي اخير ظاهر شده و بر سه جنبه OCD تمركز داشته‌­اند: رفتارهاي چك كردن (Checking Behaviors)، ترس از آلودگي و كندي مرتبط با شك و ايده­‌آل گرايي. پيش از اين داده‌­هاي بسياري در رابطه با القاي واكنش‌­هاي OCD-مانند در شرايط آزمايشي وجود داشته كه شامل تكاليفي مانند مرتب كردن فضايي بهم ريخته يا چك كردن روشن بودن گاز به شكل مكرر بودند. اكنون از چنين تكاليفي در محيط واقعيت مجازي نيز استفاده مي­‌شود.

اولين بررسي در رابطه با OCD و VR به رفتارهاي چك كردن پرداخت و در سال 2008 توسط كيم و همكاران انجام شد. هدف در آنجا مشخص كردن اين بود كه آيا افراد مبتلا به OCD در محيط مجازي نيز مانند محيط واقعي عمل مي­كنند يا خير. فرضيه اين بود كه افراد مبتلا به OCD بيشتر از گروه كنترل به چك كردن مي­‌پردازند و اضطراب بيشتري را تحمل مي­‌كنند.

براي مشاهده ادامه مطلب به سايت پيشگامان واقعيت مجازي ايرانيان مراجعه كنيد.